Нарт

см. Нарт – перевод

Нарт – ирон æмæ æндæр кавказаг адæмтæй бирæты эпикон кадджыты хъайтартæ. Нарты фæлгонцы зынынц мифологион персонажты æууæлтæ, ирон адæм Нарты сæ фыдæлтæ хонынц, бæрæг хуызы сын абарæн ис фыццаг адæймæгты мифологион знæмимæ. Ирон эпосы Нарты æхсæнады ис æртæ мыггаджы – Алæгатæ, Æхсæртæггатæ æмæ Борæтæ. Алы мыггагмæ дæр дзы ис, иннæтæй йæ чи хицæн кæны, ахæм миниуджытæ: фыццæгтæ хицæн кæнынц сæ куырыхон зондæй, Нарты Уацамонгæ дæр уыдоны у; дыккæгтæ – лæгдзинадæй; адон сты, эпосы сæйрагдæр хъайтартæ кæмæй рацыдысты, уыцы мыггаг; æртыккæгтæ – æнæнымæц фосы дзугтæй æмæ бæхрæгъæуттæй. Нарты мыггæгты ахастдзинæдтæ ирон эпосы сты ныхмæдзыд. Нарт иумæ цæуынц стæрты, иумæ бадынц иннабонæй-иннабонмæйы куывдты, кæрæдзиимæ бахæстæг кæнынц, фæлæ эпосы кæрæй-кæронмæ бæрæг дары æнæмынæггæнгæ хæрамдзинады мотив Æхсæртæггатæ æмæ Борæты æхсæн (Батрадз амардта Борæты мыггаджы хистæр Борæфæрныджы æмæ йын ныццагъта йæ авд фырты), Æхсæртæггатæ æмæ Алæгаты æхсæн (Сослан мæнгардæй амардта, хъаруйæ æгас Нартмæ æмбал кæмæн нæ уыд, уыцы æрыгон Тотырадзы – Алæгаты мыггаджы иунæг хъайтары). Вазыгджын сты Нарты мыггæгты ахастдзинæдтæ æрмæст кæрæдзиимæ нæ, фæлæ уæларвцæрджытæ æмæ эпосы иннæ дзуæрттæ æмæ дауджытимæ дæр. Нарт иуæй-иутæ æввахс хастæт æййафынц уæларвцæрджытимæ æмæ æндæр дзуæрттимæ. Зæгъæм, Дзерассæ у Донбеттыры чызг. Сатана – Уастырджийы чызг; Сослан иуæй-иу варианттæм гæсгæ у Уастырджийы фырт, фаззон æфсымæртæ Уырызмаг æмæ Хæмыц сты Донбеттырты хæрæфырттæ, Уырызмæджы фырты хъомыл кæнынц уæларвцæрджытæ – Сафа æмæ Фæлвæра; Куырдалæгон йæ æрвон куырдадзы бахсыста Сослан æмæ Батрадзы, Хуры чызг Ацырухс у Сосланы бинойнаг. Нарт уæларвцæрджытæм арæх ваййынц уазæгуаты. Уæларвцæрджытæ та арæх фæбадынц æмæ фæминас кæнынц Нарты се ’рдхæрæны куывдты. Фæлæ уæддæр ахæм ахастдзинæдтæ Нарт уæлдайдæр та Батрадзы, нæ хъыг дарынц уæларвцæрджытимæ тох кæнын æмæ сæ къордгай цæгъдын (иу хатт, цуанæй æрцæйцæугæйæ, Батрадз амардта авд Уастырджийы, авд Уациллайы æмæ аф.д.). Сæхи Хуыцæутты æмбар банымайгæйæ, Нарт Хуыцауы сæхимæ схæрам, смæсты кодтой, Хуыцау сæ карзæй бадомдта, цæмæй сæ хъысмæт сæхæдæг равзарой. Нарт æнусты царды бæсты равзæрста æнусты кад. «Нарт у диссаджы легендарон дунейы фæлгонц; ахæм хъомысджын æргомдзинад æмæ йæ пластикон тыхæй сфæлдыстæуыд, æмæ нын у зынаргъ æмæ æнцонæмбарæн, стыр кады аккагыл нымайæм йе сфæлдисæг адæмы поэтикон курдиат» (Абайты В.И.)

кæс Ирон адæмы этнографи æмæ мифологи